Phụ nữ di cư lao động

Trong những năm gần đây thế giới chứng kiến sự gia tăng nhanh chóng của dòng di cư quốc tế. Chỉ trong một năm, từ 2018 đến 2019, số người di cư tở cấp độ toàn cầu đã tăng từ 258 triệu lên 272 triệu với phần lớn là người di cư lao động. Ước tính trong số 272 triệu người di cư năm 2019 một nửa là phụ nữ (UN DESA, 2019). Trong khu vực ASEAN, phụ nữ di cư vì mục đích lao động cũng ngày càng tăng, hiện nay gần một nửa tổng số lao động nhập cư trong khu vực là phụ nữ (Farsight. 2016). Trong số khoảng 540.000 người lao động Việt Nam đang làm việc theo hợp đồng ở nước ngoài phụ nữ xấp xỉ một phần ba (Bộ Lao động 2020). Chỉ tính riêng trong năm 2019 đã có hơn 152.530 lao động được đưa đi làm việc theo hợp đồng ở nước ngoài, trong đó có 54.700 lao động là nữ (Tổng cục Thống kê, 2019).  Dự báo là tỉ lệ phụ nữ di cư lao động từ Việt Nam sẽ còn tiếp tục gia tăng căn cứ vào sự thay đổi cơ cấu việc làm và nhu cầu của thị trường lao động quốc tế. Nếu có thể tính cả số người di cư lao động qua các kênh không chính thức, con số này còn cao hơn đáng kể. Những thị trường lao động di cư phổ biến đối với phụ nữ Việt Nam  bao gồm Nhật Bản, Hàn Quốc, Đài Loan (Trung Quốc), Thái Lan, Malaysia, một số nước Trung Đông và một số nước Châu Âu…

Hàng năm lượng kiều hối do người lao động Việt Nam gửi về đạt 3-4 tỷ đô la,1 trong đó có phần đóng góp đáng kể của phụ nữ. Giống như ở các nước khác, phụ nữ di cư lao động đóng góp nhiều vào kinh tế của gia đình và đất nước nhưng họ vẫn chưa được hỗ trợ và tạo điều kiện để quá trình di cư lao động được an toàn, hiệu qủa và công bằng.

Các nghiên cứu chỉ ra rằng mặc dù nam giới và phụ nữ di cư lao động vì nhiều lý do giống nhau, nhưng lộ trình di cư và các trải nghiệm của họ có nhiều điểm khác nhau. Dù di cư theo các kênh chính thức hay không chính thức, phụ nữ di cư đều có ít lựa chọn hơn nam giới, hay phải làm các công việc ở khu vực phi chính thức, được trả lương thấp hơn với rất ít các biện pháp bảo vệ lao động, dễ bị tổn thương hơn với nguy cơ bạo lực và lạm dụng từ người trung gian và người sử dụng lao động, cũng như từ bạn đời của họ (UN, 2019; UNWomen. 2016).

Góp phần tăng cường an toàn và công bằng cho tất cả phụ nữ di cư lao động trong khu vực ASEAN, trong giai đoạn 2018-2022, UN Women và ILO với sự tài trợ của Liên minh Châu Âu đã triển khai Chương trình ‘An toàn và Công bằng: Thực hiện các quyền và cơ hội của phụ nữ lao động nhập cư trong khu vực Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á (ASEAN).’2 Chương trình là một phần của Sáng kiến Tiêu điểm EU-LHQ nhằm xóa bỏ bạo lực đối với phụ nữ và trẻ em gái, một hoạt động toàn cầu, kéo dài nhiều năm giữa EU và Liên hợp quốc. Việt Nam là một trong số các quốc gia tham gia thực hiện Chương trình.

Viện Nghiên cứu Phát Triển Xã hội (ISDS) đã thực hiện dự án “Tăng cường mạng lưới đồng đẳng của phụ nữ di cư lao động” triển khai tại Hà Tĩnh trong 2 năm 2020-2022. Dự án là một trong những hoạt động của Chương trình ‘An toàn và Công bằng: Thực hiện các quyền và cơ hội của phụ nữ lao động nhập cư trong khu vực Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á (ASEAN) tại Việt Nam.